Η Κοίμηση της Θεοτόκου

Παναγία

Προσωνυμία της Μαρίας, μητέρας του Ιησού, που επικράτησε κυρίως μετά τον 3o αιώνα. Σήμερα ο λαός την αποκαλεί μόνο μ’ αυτό το όνομα και μ’ αυτό αποκλειστικά την επικαλείται. Η Εκκλησία θεωρεί την Παναγία ως ισχυρότατη μεσίτρια κοντά στο Θεό υπέρ των ανθρώπων κι έχει καθιερώσει πολλές γιορτές γι’ αυτήν, τις λεγόμενες θεομητορικές: τον Ευαγγελισμό (25 Μαρτίου), τη Γέννηση της Θεοτόκου (8 Σεπτεμβρίου), την Κοίμηση της Θεοτόκου (15 Αυγούστου), την Υπαπαντή (2 Φεβρουαρίου). Οι ναοί που έχουν αφιερωθεί σ’ αυτήν στις χριστιανικές χώρες είναι απειράριθμοι, ο αρχαιότερος δε απ’ αυτούς, στην Έφεσο, εγκαινιάστηκε το 431.

Τα λίγα ιστορικά στοιχεία για τη μορφή και τη ζωή της Παναγίας περιορίζονται σε σύντομες πληροφορίες που δίνουν οι ευαγγελικές αφηγήσεις (ιδίως του Ματθαίου και του Λουκά), μερικά απόκρυφα (π.χ. το Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου) και έργα των Πατέρων της Εκκλησίας. Η Παναγία γεννήθηκε πιθανότατα είκοσι χρόνια πριν από τη χριστιανική χρονολογία (πιθανή ημερομηνία η 8η Σεπτεμβρίου). Κόρη του Ιωακείμ και της Αννας, ανήκε στο γένος του Δαβίδ. Νεότατη αρραβωνιάστηκε μ’ ένα συγγενή της, τον Ιωσήφ, και ο άγγελος Κυρίου της ανάγγειλε ότι θα συνελάμβανε παρθένα και θα γεννούσε γιό.

Όταν πήγε να επισκεφτεί την Ελισάβετ, σύζυγο του Ζαχαρία, είχε κι άλλο σημείο της εκλογής της από τα προφητικά λόγια, με τα οποία την υποδέχτηκε η Ελισάβετ.

Μετά τη φυγή στην Αίγυπτο, γύρισε στη Γαλιλαία, δεν έχουμε όμως πληροφορίες για τη ζωή της ως τότε που ο Ιησούς, σε ηλικία τριάντα ετών, άρχισε το μεσσιανικό κήρυγμά του: τα Ευαγγέλια διηγούνται ότι πήγε σε αναζήτηση του Ιησού που κήρυττε στο λαό και ότι τελικά παρευρισκόταν στα πόδια του σταυρού, στο Γολγοθά πλάι στον Ιωάννη, στον οποίο την εμπιστεύτηκε ο Ιησούς. Για τα τελευταία χρόνια της Παναγία μόνο παραδόσεις υπάρχουν: σύμφωνα με μερικές απ’ αυτές η Παναγία πέθανε στην Ιερουσαλήμ, όπου δείχνεται και ο τάφος της στη Γεσθημανή, ενώ κατ’ άλλες στην Έφεσο, όπου, όπως αναφέρθηκε, υπήρχε κι ο αρχαιότερος αφιερωμένος σ’ αυτήν ναός.

Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία ανάπτυξε μέσω των αιώνων, μια ιδιαίτερη δογματική, σχετικά με τη μορφή της Παναγία (Μαριολογία). Δέχεται κι αυτή την πριν, κατά και μετά τη γέννηση του Ιησού παρθενία και ότι αναλήφθηκε στους ουρανούς, όχι με το πνεύμα αλλά και με το σώμα (δόγμα Munificentissimus Deus, του πάπα Πίου IB’, το 1950).

Ένα άλλο δόγμα (δόγμα της Άσπιλης Σύλληψης, με τη βούλα Ineffabilis 1854 – του πάπα Πίου Θ’) δέχεται ότι η Παναγία ήταν απαλλαγμένη από το προπατορικό αμάρτημα, γιατί, εφόσον ήταν μητέρα του Λυτρωτή, δεν μπορούσε να μετέχει του κακού, που αυτό ήρθε να καταπολεμήσει, και γιατί είχε τέλεια αγιότητα, όπως συνάγεται από το χαρακτηρισμό του αγγέλου «κεχαριτωμένη», έχουσα δηλαδή τη θεία χάρη. Οι προτεστάντες δε δέχονται, όπως και για όλους τους αγίους άλλωστε, την απόδοση τιμών στην Παναγία.

Η Παναγία στην Ελλάδα, στις τάξεις των θρησκευομένων, είναι ιδιαίτερα προσφιλής.

Παρακάτω αναφέρονται διάφορες, κατά τόπους επωνυμίες της:

Της Αγάπης, Των Αγγέλων, Αγγελόκτιστος, Αγία, Αγιογαλούσαινα, Αγιοδεκτινή, Αγιασσώτισσα, Αγιοηλιώτισσα, Αγιοσωρείτισσα, Αγριλιώτισσα, Αγρινιώτισσα, Αγρού, Αερική, Αθηναιώτισσα, Αιματούσα, Αιμυαλών, Αιρκώτισσα, Αιτωλικού, Ακάθιστος, Ακλειδιού, Ακρήτα, Ακρωτηριανή, Αλανιώτισσα, Αλεθινή, Αλινδα, Αλινιώτισσα, Αλόχη, Αμαλφιτών, Αμαρίου, Αμαρτωλών σωτηρία, Αμαπγού, Αμηρού, Αμόλυντος, Αμπελοκήπισσα, Ανάληψις, Αναφωνήτρια, Ανδράκι, Ανθος το αμάραντον, Αντιβουνιώτισσα, Αντιφωνήτρια, Αντιφωνήτισσα, Ανωμερίτισσα, Αξιον εστίν, Απουτίγιε, Αράκου, Αράπισσα, Αρβανίτισσα, Αρβανιτών, Αρμάδας, Αρείας, Αρεοβίνδου, Αριστεροκρατούσα, Αρμενοκρατούσα, Άρσους, Αρτάκης, Αρχαγγελιώτισσα, Αρωμάτων, Η εν Ασγορίω, Ασίνης, Ασπραγγέλου, Ασπροβουνιώτισσα, Ασπροπαναγιά, Ασπροπόταμον, Ασπροφορούσα, Αυλάκια, Αφέντρικα, Αφροδίτισσα, Αχειροποίητος, Αχερά, Αψιδιώτισσα, Αψιούς, Βαλουκλιώτισσα, Βαραγγιώτισσα, Βαρδιανιώτισσα, Βαρκού, Βαρνάκοβα, Βασίλισσα Ουρανού και Γης, Βατοπεδινή, Βάτος, Βατούσαινα, Βεβαία ελπίς, Βελανιδιά, Βελεστίνου, Βελιγραδίου, Βελλάς, Βέργη, Βεργοπουλιανή, Βηματάρισσα, Βιγλιώτισσα, Βιδιανή, Βιργιωμένη, Βλαδιμήρσκαγια, Βλασαρού, Βλαχέρναι, Βλαχερνίτισσα Βλαχέραινα, Βλυχιόρινα, Βλέπουσα, Βορειάτισσα, Βορεινή, Βορνιώτισσα, Βούλιστα, Βουναρκώτισσα, Βουναριώτισσα, Βουνάσσα, Βουνού, Βουνιώτισσα, Βουργαρελλίου, Βουρκάνου, Βουργάρα, Βουτσάς, Βράχου, Βρεφοκομούσα, Βρησζάνης, Βριζόστι, Βροντιανή, Βροντοχίου, Βροχής, Βρύσεως, Βυζαντινή, Βυτουμάς. Γαλακτοτροφούσα, Γάλακτος, Γαλακτινή, Γαλατιανή, Γαλαταρκιώτισσα, Γαλατούσα, Γάλλου, Γαρδελάκη, Γενάθ, Γερανού, Γερόντισσα, Γηροκομίτισσα, Γηρομερίου, Γιαλούσα, Γιανακοπούλου, Γιάτρισσα, Γιορμουτσάνισσα, Γκεχριονιώτισσα, Γκιζιλκιζιώτισσα, Γκιορμιώτισσα, Γλυκειά, Γλυκιώτισσα, Γλυκογαλούσσα, Γλυκοφιλούσα, Γλυφαδιώτισσα, Γλωσσά, Γοργοεπήκοος, Γουβερνιώτισσα, Γουδή, Γουμεράς, Γουνιώτισσα, Γούρας, Γουρλομμάτα, Γραβά, Γρηά, Γρηγορίτσα, Γύψενη, Γωνιά, Δακρυρροούσα, Δαυίδ, Δαφνίν, Δεκαπεντούσα, Δεμιρλή, Δεμίρ Καπίου, Δένδρου, Δεξιά, Δεομένη, Δέρματα, Δέσποινα, Δεύτερον, Δημακέλων, Δημοκράνια, Διακονούσα, Διακόνισσα, Διασώζουσα, Διενή, Διότισσα, Δουπιανή. Δοχειάρισσα. Δραπανιώτισσα, Δυοχούσαινα, Εγγυήτρια, Εγκλειστριανή, Ο εν Εγκρικαπίω, Εκονίστρια, Εικοσιφοίνισσα, Εισοδιότισσα, Εκατοπυλιανή, Ελαια, Ελαιοβρύτις, Έλατος, Ελεήμων, Ελεημονήτρια, Ελέους, Ελεούσα, Ελιγμότισα, Ελεγμών, Ελευθερούσα, Ελπίς, Εμπορειού, Εξακουστή, Εξαστέρου, Εξοχική, Επίσκεψις, Επακούουσα, Επανωχωριανή, Επί σοι χαίρει, Επισκοπής, Επισκοπιανή, Ερυθιανή, Εσφαγμένη, Ευαγγελίστρια, ο του Ευγενίου, ο της Ευεργέτιδας, Ευρετή, Εψιμιάς, Ευώδες άνθος, Ζαλακιώτισσα, Ζερών, Ζεριχιώτισσα, Ζινδζιζλή, Ζυλή, Ζώνη, Ζωοδόχος Πηγή, Ζωοπηγή, Ηλιόκαλης, Ηλιόκαλλος, Ηλιοκαλή, Θαλασσινή, Θαλασσίτρα, Θεμάτων, Θεματισσιανά, Θεομάννα, Θεοσκέπαστη, Θεοτοκιά, Θεραπειώτισσα, Θερμιανή, Θρηνωδούσα, Θρυλιδιώτισσα, Θωμιανή, Ιαματική, Ιβήρων, Ιεροσολυμιτική, Ιεσσαί, Καγιαμπασίου, Καγιά, Καθαρωτάτη καρδία, Καθαρών, Καθολική, Καισαριανή, Κακοπερατιανή, Καλαθή, Καλυβιανή, Καλογηριανή, Καλαμού, Καλορρίτισσα. Καμαριανή, Καμαριώτισσα, Καμένη, Καμπαναριώτισσα, Καμπιόνη, Καμπιώτισσα, Κάμπου, Καμουχαρέας, Καλωτά, Κανακαρκάς, Κανάλα, Κανδήλη, Κανί στρα, Καντάρας, Κανταριώτισσα, Καπεταγιώτισσα, Κάπραινα, Καραβίτζιν, Καρακοννησαία, Καρδιώτισσα, Καρυονίτισσα, Καρύπη, Κασσιόπεια, Καστανόλογγον, Κάστρου, Καστριώτισσα, Κασταλλιώτισσα, Καστελλιώτισσα, Καστριανή, Κατακεκρυμμένη, Κατακλησσιώτισσα, Καταλωνική, Κατασύρτης, Καταστάρα, Καταφυγή, Κατεβατή, Κατωπολιανή, Καφατιανή, Καψοδεματούσα, Κεραυλίδενα, Κελλίου, Κερκού, Κεφαλληνού, Κεφαλαριώτισσα, Κεχαριτωμένη, Κεχρινιώτισσα. Κήπου, Κηπουριώτισσα, Κιβωτός, Κιρμονζί, Κίρτονος, Κισσιώτισσα, Κιτιού, Κλαυθμώνος, Κλεισούρας, Κλειστών, Κοιμητηρίων Κόκκινη, Κολοκυθιώτισσα. Κορονιώτισσα, Κορφιάτισσα, Κοφινή, Κοσμοσώτειρα, Κορκοδειλιά, Κοσκινιστή, Κοσινάσσης, Κοσιφοίνισσα, Κότσικα, Κουβερνιώτισσα, Κουβουκλιώτισα, Κουδουμά, Κουκουζέλισσα, Κούλουρη, Κουμάνας, Κουμαριώτισσα, Κουμνίου. Κούμουλον, Κουράτορος, Κουριού. Κουρσουνιώτισσα, Κουρταλή, Κουσουλιώτισσα, Κουτούλια, Κοφινού, Κουφή, Κοχλιού, Κρεμαστή, Κρίνα, Κρομμυδιώτισσα, Κρουσταλλένια, Κρυπτή, Κρυφή. Κτητόρισσα, Κτιστή, Κύκκου, Κυμινιώτισσα, Κυρά, Κυνοσάργους, Κυρία των Αγγέλων, Κύρου, Λαγουδιανή, Λαμιώτισα, Λαμπηδών, Λαμποβίτη, Λαμπρινούσα, Λαού, Λατομίτισσα, Λαύρα, Λαύρετον, Λάχνη, Λειβαδίου. Λειβαδιώτισσα, Λέμβων, Λεμονήτισσα. Λέτσαινα, Λέφενα, Λευκουσιάς, Λήμνου, Λιαουτσάνισσα, Λιβαδκιώτισσα, Λιβός. Λιμενιώτισσα, Λίμνης, Λιόσα, Λουβαρά. Λουβιάριτσα, Λινοβρόχια, Λογγοβάρδα. Λούμα. Λύδδης, Λυπημένη, Λυκοδήμου, Λωλο-Παναγία, Μαγαζιώτισσα, Μαγγάνα, Μαγδαληνή, Μαδύτου, Μακαριώτισσα, Μακεδονίτισσα, Μακρινή, Μακρυμάλλη, Μακρινίτισσα, Μαλαματένια, Μανδαλάκη, Μανδηλούσα, Μάννα των παίδων, Μαραθούντα, Μαρμαριώτισσα, Μαρινακίου, Μαρούλη, Μαρδακίου, Μαρτύρων, Μαστών, Ματαρίε, Μαύρη, Μαυρογιάννη, Μαυροκεφάλου, Μαυρομμάτα, Μαυρομωλίτισσα, Μαχαιριώτισσα, Μεγάλη, Μεγαλογένους, Μεγαλομμάτα, Μεγαλόχαρι, Μεγασπηλαιώτισσα, Μελαθρότισσα, Μελαχροινή, Μέλισσας, Μερδιώτισσα, Μεσίτρια Χριστιανών, Μεσοποντίτισσα, Μετεώρων, Μήλι, Μητροπολίτου, Μικρά, Μιασηνών, Μισοσπορίτισσα, Μογρονήσι, Μοναρκά, Μοναστηρακιού, Μολυβδοσκεπάστου, Μούτσαινα, Μοοχλιώτισσα, Μπαλίνου, Μπόσκου, Μυρελαιώτισσα, Μυροβλύτισσα, Μυρτιδιώτισσα, Μυρτενή, Νάπα, Ναυπλιώτισσα, Νέαν, Νεραντζιώτισσα, Νεοφάνεισα, Νεροφορουσα, Νεροχιονίτισα, Εν τω Νεωρίω, Νικητιάτοο, Νίκης, Νικηφόρου, Νικοποιός, Νοτική, Ντόλλιανη, Ντιμιοβίτισσα, Ντουβαριώτισσα, Ξένη, Ξενιά, Ξένων, Ξισώτισσα, Ξιδού, Ξαρφανιώτισσα, Ξηροπηγαδιώτισσα, Ξηροκαμπίτισσα, Οδηγήτρια, Οικοκυρά, Οικονόμισσα, Οικονόμου, Ολυμπιώτισσα, Ομιαλών, Οπλούς, Ορφανή, Ουρανών, Ουρβικίου, Οφιδιώτισσα, Παζαργιώτισσα, Πάθους, Παλαιοκάστρου, Ο εν Παλατίω, Παλατιανή, Παληανή, Παλαιόπολις, Παλαιοκαστριώτισσα, Παλιουρής, Παλίνου, Παλιοπαναγία, Παλουργώτισσα, Παναγούλα, Παναγιούδα, Παμμακάριστος, Παναγιάριον, Πανάχραντος, Πάνον, Παντάνασσα, Ραφαήλ, Ραχοπήδη, Της Ράβου, Ραγίου, Ραϊθού, Ρεθού, Ρόδον το αμάραντον, Ροδινή, Ροϊδίτισσα, Ρευματοκράτειρα, Ρίζα του Ιεσσαί, Ρόμβη, Ροχονιάτη, Σαλήμ, Σαμακιώτισσα, Σαρανταδασκαλιώτισσα, Σαράντη, Σαρηλικιού, Σάριζα, Σεϊδανάγια, Σεντουκιώτισσα, Σερβουνιώτισσα, Σηλυβριανή, Εν τω Σίγματι, Σιδηρόπετρα, Σισανίου, Σκαλωτή,Τακουράτου, Ταξιδιάρα, Ταξιαρχών, Τοπλού, Τορτώσης, Τουρλιανή, Τουρλωτή, Τρανή, Τραχιάδα, Τρεμιθιώτισσα, Τρέμοντας, Τρίκκερη, Τρέμπελη, Τρικουκιώτισσα, Υγείας, Υπακουή, Υπαπαντή, Υπεράγαθος, Υπέρμαχος, Υπογειώτισσα, Υποστροφή, Υψηλή, Φαλάνδρας, Φαναράκια, Φανερουλιώτισσα, Φανερωμένη, Φαρμακού, Φάρος, Φιδοποταμιανή, Χρυσαληθινή, Χρυσαυγιώτισσα, Χρυσαφίτισσα, Χρυσοβίτζα, Χρυσιώτισσα, Χρυσόβουνιώτισσα, Χρυσογαλατούσα, Χρυσογαλούσα, Χρυσοδαφνιώτισσα, Χρυσογιαλιώτισσα, Χρυσοελεούσα, Χρυσοθεΐστρια, Χρυσοκάβα, Χρυσοκαμαριώτισσα, Χρυσοκαστριώτισσα, Χρυσοκεφάλου, Χρυσοκονουσιώτισσα, Χρυσοκουβουκλιώτισσα, Χρυσοκουλλουργιώτισσα, Χρυσολάκωνα, Χρυσολινιώτισσα, Χρυσολλογιάτισσα, Χρυσομαλλούσα, Χρυσολεόντισσα, Χρυσονεγκωμίτισσα, Χρυσοκελλαριά, Χρυσοπαντάνασσα, Χρυσοπατερίτισσα, Χρυσοπολίτισσα, Χρυσοποδαρίνισσα.

Και λίγα ακόμη, για να συμληρωθεί ο κατάλογος:

Αγιοσορίτισσα, Ακρωτηριανή, Αλευρού, Βαγγελίστρια, Βλαχέρνα, Βλαχερωνίτισσα, Γαληνή, Γλαστριανή, Γοργοπάκουος, Γριά Παναγιά, Δραπανιώτισσα, Ελεούσα, Θαλασσιώτισσα, Θαλασσομάχισσα, Θεοσκέπαστος, Καλαβρέζα, Καλαμιώτισσα, Καρδιανή, Καταφυγή, Κεραπολίτισσα, Κεχριωνίτισσα, Κιουρά των αγγέλων, Κουμαρού, Κουνίστρα, Κρεμαστή, Κρητικιά, Κυρία των αγγέλων, Λεμονήτρα, Λιμνιώτισσα, Λουλουδιανή, Λυμπιανή, Μανωλίτισσα, Μεγάλη Παναγιά, Μεσαμπελίτισσα, Μισοχωριανή, Μούσαινα, Μουσταπίδαινα, Νέα Μονή, Οδηγήτρια, Παλαιόχτιστη, Παλιοκαστρινή, Πανάχρα, Παντάνασσα, Πανύμνητος, Παραπορτιανή, Περιήβλεπτος, Περλιγγού, Πισωτοιχιώτισσα, Πολίτισσα, Πυργιανή, Πυργιώτισσα, Ρόδον το αμάραντον, Σκινιώτισσα, Σκορδυλλιανή, Σκουλουδού, Σπηλιώτισσα, Τελωναριά, Τουρλιανή, Τριμάρτυρος, Φανερωμένη, Φιλέρημος, Φουρτούνια, Φρόκαλα, Χιλιαρμενίτισσα, Χρυσαφιώτισσα, Χρυσοκελλαριά, Χρυσοπηγή, Χωστή, Ψυχοσώστα.