Ο ονομαστός βυζαντινός ναός της Κωνσταντινούπολης. Μετά την άλωση μετατράπηκε σε τζαμί και τώρα είναι μουσείο.
Η Αγία Σοφία είναι ένα από τα λαμπρότερα αρχιτεκτονικά επιτεύγματα του χριστιανισμού και η οικοδόμησή της, σύμφωνα με μια παράδοση, στοίχισε 320.000 λίτρα χρυσάφι. Ο πρώτος ναός που οικοδομήθηκε στη θέση του σημερινού, χτίστηκε από το Μεγάλο Κωνσταντίνο, καταστράφηκε όμως από πυρκαγιά το 404. Τον ξανάχτισε το 415 ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος Β’ αλλά και πάλι κάηκε στη διάρκεια της στάσης του Νίκα (532). Ο σημερινός ναός άρχισε να χτίζεται το 532 από τον Ιουστινιανό και οι σχετικές εργασίες τερματίστηκαν το 537. Αρχιτέκτονες ήταν ο Ανθέμιος από τις Τράλλεις και ο Ισίδωρος από τη Μίλητο οι οποίοι, όπως αναφέρεται, είχαν εκατό πρωτομάστορες και κάθε πρωτομάστορας από εκατό εργάτες.
Στη διάρκεια της ιστορίας της η Αγία Σοφία έπαθε πολλές βλάβες, αλλά επισκευάστηκε από τους μεταγενέστερους αυτοκράτορες. Η μεγαλύτερη καταστροφή έγινε το 558 όταν έπεσε ο τρούλος από μεγάλο σεισμό και προξένησε σημαντικές ζημιές. Ανοικοδομήθηκε από τον Ισίδωρο το νεώτερο, ανιψιό του Ισιδώρου του Μιλήσιου. Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός την εγκαινίασε τότε για δεύτερη φορά. Ο κύριος ναός έχει μήκος 77μ., πλάτος 71 μ. και ύψος, με τον τρούλο 54μ. Η εσωτερική επιφάνεια έχει εμβαδόν 7.000 τ. μ. χωρητικότητας 23.000 ατόμων. Ο τρούλος του υποστηρίζεται από δύο μεγάλα ημιθόλια. Στη βάση του, κυκλικά, υπάρχουν 40 παράθυρα, ενώ ολόκληρος ο ναός έχει 180. Ο ναός χρωστά τη φήμη του, όχι μόνο στην αρχιτεκτονική του, αλλά και στην εσωτερική του διακόσμηση, με τις πολύχρωμες μαρμάρινες κολόνες, τις πολύχρωμες επίσης μαρμάρινες πλάκες που καλύπτουν τους τοίχους και το δάπεδο του, και ακόμα περισσότερο με τα περίφημα ψηφιδωτά του, που μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης καλύφτηκαν με αμμοκονίαμα από τους Τούρκους. Στα νεώτερα χρόνια όμως, γίνονται συστηματικές εργασίες για την αποκατάσταση του. Μετά την άλωση χάθηκαν τα αναρίθμητα κειμήλια από χρυσάφι, ασήμι και πολύτιμες πέτρες που υπήρχαν εκεί. Ενδεικτική άλλωστε της μεγαλοπρέπειας και της πολυτέλειας του ναού είναι και η ιστορική φράση του Ιουστινιανού «Νενίκηκά σε Σολομών» που αναφώνησε στα εγκαίνιά του.