Κοινό όνομα μερικών μεγάλων πελματοβαμόνων της οικογένειας των Νησσιδών, της τάξης των χηνόμορφων. Ο κύκνος έχει λαιμό μακρύ και ευλύγιστο, που του επιτρέπει να πιάνει εύκολα την τροφή του (βλαστούς, φύλλα, προνύμφες, μαλάκια, μικρά όστρακα) στο νερό και στην ιλύ του πυθμένα των λιμνών και της κοίτης των ποταμών. Σήμερα, σε μερικές περιοχές της Ευρώπης ζουν μόνιμα ή διαχειμάζουν τρία είδη κύκνων: ο άγριος (cygnus cygnus), ο μικρός ( cygnus bewicki) και ο βασιλικός (cygnus olor)’ όλοι έχουν ωραίο άσπρο πτέρωμα και διαφέρουν μεταξύ τους κυρίως στο χρώμα και στο σχήμα του ράμφους τους.
Ο κύκνος ζει στις ψυχρές και εύκρατες χώρες του βορρά, όπου και φωλιάζει στο έδαφος. Έχει πολύ καλές πτητικές ικανότητες, όπως αποδεικνύεται από τις μακρινές μεταναστεύσεις που κάνει, μέσα και σε καταιγίδες ακόμα, προς τις νότιες περιοχές της Ευρώπης και της Ασίας, φτάνοντας μερικές φορές και στην Αφρική, όπου μένει από τον Οκτώβριο ως το Μάρτιο. Ο άγριος κύκνος λέγεται και μουσικός, γιατί οι αρσενικοί, ιδίως στην αρχή της γαμήλιας παρέλασης και κατά την πτήση, βγάζουν ένα σφύριγμα και έναν ήχο αρμονικό όμοιο με αυλού.
Ο βασιλικός κύκνος, που κανονικά είναι σιωπηλός, βγάζει μερικές φορές καμιά κραυγή όμοια με ήχο σάλπιγγας· αυτό είναι πιθανό ότι δημιούργησε το θρύλο για το «κύκνειο άσμα», που φυσικά δεν έχει καμιά βάση. Ο κύκνος αυτός έχει ένα χαρακτηριστικό χοντρό σφαιρικό φυμάτιο ανάμεσα στο κεφάλι και τη βάση του ράμφους και είναι λίγο μικρότερος από τον άγριο.
Στη Νότια Αμερική ζει ο κύκνος ο μελανοκόρυφος (cygnus melanocoryphus), με ουρά και πτέρωμα λευκά και κεφάλι και λαιμό μαύρα· αντίθετα, τελείως μαύρος είναι ο κύκνος της Αυστραλίας (chenopis atrata), που τον ανακάλυψαν κατά τα τέλη του 17ου αι. Ευρωπαίοι εξερευνητές. Και ο κύκνος ο μαύρος και ο κύκνος ο οικοδίαιτος, παρά τον έκδηλα ευερέθιστο χαρακτήρα τους, προπάντων κατά την περίοδο των ερώτων τους, προσαρμόζονται εύκολα στην αιχμαλωσία, γι’ αυτό εκτρέφονται συχνά για διακοσμητικούς σκοπούς στις μικρές λιμνούλες των πάρκων.
O μαύρος κύκνος, διαδομένος άλλοτε στην Αυστραλία, σήμερα εκτρέφεται και στην Ευρώπη στα μεγάλα δημοτικά πάρκα.
