Μαρξ, Χάινριχ Καρλ
Γερμανός Φιλόσοφος και οικονομολόγος.
Γεννήθηκε σαν σήμερα, 5η Μαΐου, του 1818 στο Τριρ και πέθανε την 14η Μαρτίου 1883 στο Λονδίνο, ιδρυτής της υλιστικής αντίληψης της ιστορίας. Σπούδασε στην Βόννη και μετά στο Βερολίνο, όπου έρχεται σε επαφή με την <<εγελιανή αριστερά>> και με τους κύκλους του γερμανικού ριζοσπαστισμού.
Το 1843 πηγαίνει στο Παρίσι, όπου ιδρύει τα Γαλλογερμανικά Χρονικά. Στα δύο χρόνια που μένει, ασχολείται με μελέτες ιστορίας και έχει τις πρώτες επαφές με ευρωπαϊκούς κύκλους σοσιαλιστικού προσανατολισμού. Το 1844 γνωρίζει τον Φρίντριχ Εγκελς και παραμένουν φίλοι για όλη τη ζωή. Το 1845 εξορίζεται από το Παρίσι, και εγκαθίσταται στο Βέλγιο, όπου παραμένει μέχρι το 1848. Οταν ξεσπά το επαναστατικό κίνημα στη Γαλλία και στη Γερμανία, ξαναγυρίζει για λίγο στο Παρίσι και στην Κολωνία και τέλος εγκαθίσταται, εκδιωγμένος, στο Λονδίνο μέχρι το θάνατό του. Το 1848 δημοσιεύει το Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος, και γίνεται γρήγορα, ένας από τους κύριους εκπροσώπους του επαναστατικού σοσιαλισμού. Με το κύρος που αποκτά στο χώρο της επιστήμης συνενώνει σιγά – σιγά τις γραμμές του ευρωπαϊκού εργατικού κινήματος, ως το 1864 που ιδρύεται η Διεθνής εργατών (μετέπειτα Α’ Διεθνής).
Κυριότερα έργα του,
Κριτική της φιλοσοφίας του δικαίου (γράφεται το 1843, αλλά δημοσιεύεται μετά το θάνατό του),
Οικονομικοφιλοσοφικά χειρόγραφα (γράφεται το 1844, αλλά δημοσιεύεται μετά το θάνατό του),
Η Γερμανική ιδεολογία (γράφεται το 1845, αλλά δημοσιεύεται μετά το θάνατό του),
Η αθλιότητα της φιλοσοφίας (1847), Κριτική της πολιτικής οικονομίας (1859), Το Κεφάλαιο, (Das Capital) το πρώτο βιβλίο εκδίδεται το 1867, αλλά το δεύτερο και τρίτο μετά τον θάνατό του, το 1885 και 1895 αντίστοιχα, από τον Εγκελς και τέλος Οι Θεωρίες για την υπεραξία (1861- 1863), εκδίδονται από τον Κάουτσκι σε τρεις τόμους το 1905-1910.
Το βιβλίο, Το Κεφάλαιο, διαπραγματεύεται τη θεωρία της αξίας – εργασίας, που ήδη είχαν κατά ένα μέρος επεξεργαστεί ο Σμιθ και ο Ρικάρντο, σύμφωνα με την οποία χρήμα και εμπόρευμα δεν είναι παρά συσσωρευμένη ανθρώπινη εργασία. Ο Μαρξ θέτει στο κέντρο της ανάλυσης του τη σχέση μεταξύ κεφαλαίου και εργατικής δύναμης. Το κεφάλαιο, δηλ. η ατομική ιδιοκτησία των σύγχρονων μέσων παραγωγής, είναι ιδιοποίηση ανθρώπινης εργασίας που δεν έχει πληρωθεί. Η προέλευση της ιδιοποίησης αυτής είναι η εξής: η αξία ενός οποιουδήποτε αγαθού καθορίζεται από την ποσότητα εργασίας που είναι αναγκαία για να παραχθεί, Ο καπιταλιστής αγοράζει την εργατική δύναμη του μισθωτού πληρώνοντάς την, όπως πληρώνεται κάθε εμπόρευμα, με βάση την ποσότητα εργασίας που χρειάζεται για να παραχθεί, δηλ. με βάση το πόσο χρειάζεται για τη συντήρηση του εργάτη και της οικογένειάς του, αλλά η εργατική δύναμη παράγει περισσότερη αξία απ’ όσο κοστίζει. Η διαφορά, η υπεραξία, που παραμένει στα χέρια του εργοδότη, είναι αυτό που αποτελεί ακριβώς το κεφάλαιο. Απασχολώντας νέα εργατική δύναμη, το κεφάλαιο αυτό συσσωρεύεται και αυξάνεται διαρκώς. Το φαινόμενο της συσσώρευσης, μαζί με τον ανταγωνισμό μεταξύ των καπιταλιστικών επιχειρήσεων, προκαλεί μία αυξανόμενη καπιταλιστική συγκέντρωση, προκαλεί δηλ. το σχηματισμό επιχειρήσεων – γιγάντων, που απορροφούν και εξαφανίζουν από την αγορά τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Συγκέντρωση, συνεπώς, του πλούτου σε ένα πόλο της κοινωνίας και της φτώχειας στον αντίθετο. Η σοσιαλιστική κοινωνία, για την επικράτηση της οποίας αγωνίζεται ο κομμουνισμός, πραγματοποιείται με την απαλλοτρίωση των απαλλοτριωτών, δηλ. με την εξάλειψη της ατομικής ιδιοκτησίας, του κεφαλαίου και την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής. Μόνο η εξάλειψη αυτή της καπιταλιστικής ατομικής ιδιοκτησίας και της διαίρεσης της κοινωνία σε τάξεις μπορεί να επιτρέψει στον άνθρωπο να ανακτήσει τις <<απαλλοτριωμένες>> δυνάμεις του και να εγκαθιδρύσει ένα κοινωνικό σύστημα επιτέλους ανθρώπινο, όπου η ελευθερία του καθενός να είναι μέσο και προϋπόθεση της ελευθερίας όλων των άλλων. Η γέννηση όμως, η επιβολή και η νίκη του κομμουνισμού δεν εξαρτώνται μόνο από την <<καλή θέληση>> των ανθρώπων, αλλά προετοιμάζονται και γίνονται δυνατές από την ίδια την εξέλιξη των αντικειμενικών ιστορικών συνθηκών. Ο κομμουνισμός δεν είναι δηλ. κατά τον Μαρξ, μία αφηρημένη <<δεοντολογία>>, ένα ιδανικό, μία ουτοπία που αντιτίθεται στην ιστορική πραγματικότητα και απαιτεί να την στρέψει προς την δική του κατεύθυνση, αλλά είναι η αναπόφευκτη κατάληξη της ιστορικής πορείας, η μόνη δυνατή λύση των αντιφάσεων της σύγχρονης αστικής κοινωνίας. Αυτό είναι άλλωστε το περιεχόμενο της μόνιμης κριτικής που άσκησε ο Μαρξ κατά του λεγόμενου <<ουτοπιστικού σοσιαλισμού>>, των σοσιαλιστών δηλ. που κατά την γνώμη του, περιορίζονταν να επισημάνουν τις αδικίες της καπιταλιστικής κοινωνίας, χωρίς να ερευνούν τις αρχές της οικονομικής διάρθρωσης της και χωρίς να βλέπουν ότι ένας ριζικός μετασχηματισμός της οικονομίας δεν μπορεί να μή συνεπάγεται και μία πολιτική αλλαγή εξίσου ριζική.