Φιλολογικό ψευδώνυμο του ποιητή Οδυσσέα Αλεπουδέλη, που γεννήθηκε σαν σήμερα 2-11-1911 στο Ηράκλειο Κρήτης. Το 1914 ο Ελύτης μαζί με την οικογένεια του εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.
Γράφτηκε στη νομική σχολή του πανεπιστήμιου της Αθήνας αλλά το 1936, εγκαταλείποντας τις πτυχιακές εξετάσεις του κατατάσσεται στο στρατό. Το 1937 έπειτα από φοίτησή του στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών, γίνεται ανθυπασπιστής. Το 1938 απολύθηκε από το στρατό. Στο μεταξύ είχε αρχίσει να δημοσιεύει κείμενα του σε αθηναϊκά λογοτεχνικά περιοδικά και το 1939 κυκλοφόρησε μια συγκεντρωτική έκδοση ποιημάτων του που είχαν κυκλοφορήσει σε λιγοσέλιδα βιβλία, με τον τίτλο Προσανατολισμοί. Το 1940 κατατάσσεται ως ανθυπολοχαγός. Ένα χρόνο μετά, με κοιλιακό τύφο, μεταφέρεται στο νοσοκομείο Ιωαννίνων και από κει στο Αγρίνιο και μετά στην Αθήνα. Το 1944 πρωτοστάτησε στην επανέκδοση του περιοδικού Νέα Γράμματα. Το 1948 πηγαίνει στο Παρίσι, όπου και διαμένει. Με βάση το Παρίσι ταξίδεψε σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες και το 1951 γύρισε στην Ελλάδα, όπου το 1953 διορίζεται διευθυντής προγράμματος του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας, θέση που κατείχε και το 1945. Το 1954 παραιτείται από τη θέση του και το 1950 τιμάται με το Α’ Κρατικό βραβείο για την ποίηση. Το 1975 ανακηρύσσεται επίτιμος διδάκτορας της φιλοσοφικής σχολής στο πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Το 1979 τιμήθηκε με το βραβείο Νομπέλ της λογοτεχνίας και είναι ο δεύτερος Έλληνας νομπελίστας. Η ποίηση του Ελύτη, που ξεκίνησε από τον υπερρεαλισμό, εξελίχτηκε σε μια απόλυτα προσωπική ποιητική δημιουργία, που τη χαρακτηρίζει ποιητική ενέργεια και συχνά προσήλωση στη λαϊκή παράδοση, συγκερασμένη με τη λυρική μέθη που τον διαποτίζει ο αιγαιοπελαγίτικος χώρος. Ο Ελύτης είναι ο μεταφυσικός του αισθητού και ο θιασώτης, με την αρχαία έννοια, του συγκεκριμένου. Η μαγεία της ποίησής του και η φυσιοκρατική αίσθησή του βρίσκεται και στο γεγονός ότι η λυρική του ιδιοφυΐα τον βοήθησε να συζεύξει αρμονικά το όνειρο με την απλή πραγματικότητα της σκληρής ζωής. Ποιητικά κείμενα του Ελύτη που έχουν κυκλοφορήσει σε αυτοτελείς εκδόσεις είναι:
Οι κλεψύδρες του αγνώστου (1937),
Σποράδες (1938),
Ήλιος ο πρώτος (1943),
Το Άξιον Εστί (1959),
Έξη και μια τύψεις για τον ουρανό (1960),
Άσμα ηρωικό και πένθιμο για το χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας (1962),
Το φωτόδεντρο και η δέκατη τέταρτη ομορφιά (1971),
Ήλιος ο Ηλιάτορας (1971),
Τα ρω του έρωτα (1972),
Μαρία Νεφέλη (1978)
Τρία ποιήματα με σημαία ευκαιρίας (1982)1
Ανοικτά χαρτιά (1982),
Ωδή στη Σαντορίνη (1984),
Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου(1984),
Ο Μικρός Ναυτίλος (1985),
Δημόσια και ιδιωτικά (1990),
Ιουλίου Λόγος (1991),
Τα ελεγεία της Οξώπετρας (1991),
Εν λευκώ (1992),
Δυτικά της λύπης (1995) και
Ο Κήπος με τις αυταπάτες (1995).
Έγραψε επίσης τα πεζογραφήματα
Ο ζωγράφος Θεόφιλος (1973),
Ανοιχτά χαρτιά (1974),
Η μαγεία του Παπαδιαμάντη (1977) και άλλα δοκίμια και μετάφρασε ξένους ποιητές. Επιλογή από τη μεταφραστική του εργασία συγκέντρωσε στον τόμο Δεύτερη γραφή {1976) με ποιήματα των Ρεμπώ, Λωτρεαμόν, Ζουθ, Ελυάρ, Ουγκαρέτι, Λόρκα και Μαγιακόφσκι.Ο Ελύτης<, που κατάγεται από τη Λέσβο, ερμηνεύοντας τη φυσιοκρατική αίσθηση που αναδύεται από την ποίηση του των τελευταίων χρόνων, παρατηρεί: «Είναι μια παράδοση αιολική. Οι αρχαίοι Αιολείς βλέπανε τα πάντα μέσ’ απ’ τη φύση κι έτσι εξηγούν οι αρχαιολόγοι το γεγονός ότι στη Λέσβο δε βρίσκουμε μνημεία. Η Αιολίδα κρατούσε επαφή με τις Σάρδεις, το Παρίσι της εποχής. Γι’ αυτό και οι γυναίκες στη Λέσβο είχαν ελεύθερα ήθη». Και καταλήγει: «Είναι μια παράδοση που έφτασε κατά μυστηριώδη τρόπο ως τις μέρες μας».
Δεκάδες ποιήματα του Ελύτη έχουν μελοποιηθεί από το Μάνο Χατζιδάκι, το Μίκη Θεοδωράκη, τον Αργύρη Κουνάδη, το Νότη Μαυρουδή, το Δημήτρη Λάγιο, τον Ηλία Ανδριόπουλο κ.ά. Έργα του μεταφράστηκαν και κυκλοφορούν σε δεκάδες χώρες (Σουηδία, Νορβηγία, Γαλλία, Αγγλία, Ολλανδία, Ιταλία, Βουλγαρία, Ισραήλ, ΗΠΑ, Αργεντινή, Βενεζουέλα, Ισπανία, Ελβετία, Πολωνία, Γερμανία, Ιράκ κ.ά.).
Ο μεγάλος ποιητής πέθανε στις 18 Μαρτίου 1996 από νόσο του λεμφικού ιστού σε ηλικία 85 ετών. Η κηδεία του έγινε στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών σε στενό κύκλο, όπως ζήτησε ο ίδιος.