Ο Ερμής η Έρση και η Άγραυλος στο μουσείο του Cambridge.
Ερμής.
Θεός των αρχαίων Ελλήνων που σχετίζεται με την ιδιαίτερη σφαίρα του χαώδους, του πρώτου δηλαδή στοιχείου της κοσμογονίας, με την έννοια ότι ήταν έξω από το νόμο (προστάτευε τους κλέφτες και ήταν και ο ίδιος κλέφτης), έξω από κατοικία (προστάτευε τους ταξιδιώτες, τους εμπόρους και τους κήρυκες) και έξω από την ίδια τη ζωή (στο υπερπέραν, όπου οδηγούσε τους νεκρούς, γι’ αυτό και ονομαζόταν ψυχοπομπός). Στη σφαίρα εκείνη την οποία απεχθάνονταν οι Ολύμπιοι θεοί, ο Ερμής κινούνταν άνετα κι ενεργούσε σύμφωνα με τις διαταγές του Δία, προστατεύοντας από τους κινδύνους όσους ζητούσαν τη βοήθεια του. Ένα περίφημο παράδειγμα της δράσης του αυτής βρίσκεται στην Ιλιάδα, όπου εμφανίζεται ως οδηγός και προστάτης του Πριάμου, ο οποίος πηγαίνει να διαπραγματευθεί στο στρατόπεδο των Ελλήνων. Ο Ομηρικός Ύμνος στον Ερμή διηγείται με ποιητικό τρόπο το μύθο του, ο οποίος είναι χαρακτηριστικός της προσωπικότητας αυτού του θεού. Γιος του Δία και της νύμφης Μαίας, ο Ερμής γεννήθηκε στο βουνό Κυλλήνη της Αρκαδίας· λίγο μετά τη γέννησή του άρχισε τα κατορθώματά του με την εφεύρεση της λύρας, την οποία κατασκεύασε από το κέλυφος μιας χελώνας, και με την κλοπή των βοδιών του Απόλλωνα· όταν ο Απόλλων ανακάλυψε την κλοπή, ο Ερμής τον εξευμένισε χαρίζοντας του τη λύρα. Άλλοι μύθοι συσχέτιζαν τον Ερμή με την Περσεφόνη, την Αρτεμη και την Αφροδίτη και τον ανάφεραν ως πατέρα του Έρωτα, του Ερμαφρόδιτου και του Πάνα του θεού των ποιμένων. Για τις εφευρετικές ικανότητές του τον τιμούσαν επίσης ως προστάτη των καλών τεχνών (μουσικής, φιλολογίας) και των επιστημών (μαθηματικών, αστρονομίας).
Ο Ερμής εικονιζόταν συνήθως με κηρύκειο και πέτασο, είδος καλύμματος του κεφαλιού με πλατύ γείσο και φτερά, που συνήθως ήταν προσηλωμένα και στα υποδήματα του. Οι Ρωμαίοι ταύτιζαν τον Ερμή με το δικό τους θεό Mercurius, τον οποίο θεωρούσαν προστάτη των εμπόρων.
Έρση.
Μια από τις τρεις κόρες του Κέκροπα, που εκπροσωπούσε την πρωινή δροσιά. Ο Ερμής την αγάπησε παράφορα, και ζήτησε τη βοήθεια της αδελφής της, αλλ’ η Αθηνά στάλαξε στην ψυχή της τελευταίας το δηλητήριο της ζηλοτυπίας, για να αποτραπεί η βεβήλωση της Ακρόπολης, όπου το ιερό της Θεάς.
Άγραυλος ή Άγλαυρος
Κόρη του Κέκροπα και αδελφή της Έρσης και της Πανδρόσου. Κάποτε η Αθηνά, κατά τη διάρκεια του Τρωικού πόλεμου, μη θέλοντας να δανειστεί όπλα από το Δία, που είχε κηρύξει τον εαυτό του ουδέτερο, ζήτησε από τον Ήφαιστο να της κατασκευάσει δικά της όπλα. Ο Ήφαιστος αρνήθηκε να πληρωθεί λέγοντας πως θα έκανε τη δουλειά «για την αγάπη της.»: Ο Ποσειδών τον είχε πληροφορήσει, για να τον κοροϊδέψει, πως η Αθηνά θάρχόταν να τον δει με τη συγκατάθεση του Δία, ελπίζοντας τάχα πως ο Ήφαιστος θα την έκανε δια της βίας δική του. Όταν η Αθηνά, που δεν είχε καταλάβει την έννοια των λόγων του, ήρθε να παραλάβει τα όπλα, ο Ήφαιστος της επιτέθηκε και πριν η Αθηνά προλάβει να ξεφύγει από τα χέρια του, ο θεός εκσπερμάτωσε, λίγο πιο πάνω από το γόνατο της. Αηδιασμένη, η Αθηνά σκούπισε το μηρό της με λίγο μαλλί και το πέταξε στο χώμα, κοντά στην Αθήνα, με αποτέλεσμα να γονιμοποιηθεί η Γαία, η θεά της γης, που βρισκόταν εκεί. Η Γαία δήλωσε πως δεν είχε διάθεση ν’ αναθρέψει ένα παιδί που ο Ηφαιστος είχε επιχειρήσει ν’ αποκτήσει με την Αθηνά, και η Αθηνά, θέλοντας ν’ αποφύγει τις ειρωνείες του Ποσειδώνα, που είχε κάνει τη φάρσα, ανάλαβε να κρύψει το νεογέννητο. Τόβαλε σ’ ένα καλάθι και τόδωσε στην Έρση, στην Πάνδροσο και στην Άγραυλο για να το φυλάξουν, με τη ρητή εντολή να μην το ανοίξουν. Το βρέφος είχε ονομαστεί Εριχθόνιος και είχε ουρά φιδιού αντί για πόδια. Η Αθηνά διάλεξε τα τρία κορίτσια για φύλακες του καλαθιού, επειδή ο πατέρας τους, ο Κρόνος, ήταν γιος της Γαίας, και συνεπώς ο Εριχθόνιος ήταν (ετεροθαλής) αδελφός του Κρόνου. Ένα βράδυ που οι τρεις αδελφές γύριζαν στο σπίτι τους, πάνω στην Ακρόπολη, ο Ερμής δωροδόκησε την Άγραυλο για να του διευκολύνει την επαφή με την Έρση, που την είχε ερωτευτεί. Η Άγραυλος πήρε το χρυσάφι, αλλά δεν τον διευκόλυνε, γιατί ζήλεψε την αδελφή της. Ο Ερμής οργισμένος, μεταμόρφωσε την Άγραυλο σε βράχο, κι έκανε την Έρση δική του. Αφού η Έρση απόχτησε από τον Ερμή δυο γιους, τον Κέφαλο, εραστή της Ηώς, και τον Κήρυκα, πρώτο κήρυκα των Ελευσίνιων μυστηρίων, η ίδια η αδελφή της Πάνδροσος, και η μητέρα του Άγραυλος, άνοιξαν το καλάθι της απολιθωμένης Άγραυλοu, ελπίζοντας πως θά ‘βρισκαν μέσα νέκταρ και αμβροσία. Μόλις όμως είδαν το βρέφος με την ουρά του φιδιού, έβαλαν τις φωνές, έφυγαν τρομοκρατημένες και έπεσαν από την Ακρόπολη. Η Αθηνά, μαθαίνοντας το δυστύχημα, στενοχωρήθηκε τόσο, ώστε άφησε να της πέσει ο τεράστιος βράχος που μετέφερε για να οχυρώσει την Ακρόπολη, κι ο βράχος αυτός έγινε ο Λυκαβηττός. Τον Εριχθόνιο τον ανάθρεψε η ίδια, κι έγινε αργότερα βασιλιάς των Αθηνών. Μια άλλη εκδοχή για την Άγραυλο που φαίνεται να δικαιολογεί και τα Αγραύλια, είναι πως κάποτε που κινδύνευε η Αθήνα υπακούοντας σ’ έναν χρησμό, έπεσε από την Ακρόπολη κι έσωσε την πόλη.
