Ψέμα.
Ενσυνείδητη παραμόρφωση της αλήθειας.
Η ηθική θεωρεί το ψέμα ως κάτι αφύσικο, γιατί παραμορφώνοντας την αλήθεια παρεμποδίζει την αναζήτησή της που είναι η βάση των επιδιώξεων κάθε φιλοσοφίας. Κάποτε όμως το ψέμα έχει και κάποια σκοπιμότητα, όπως στην περίπτωση απόκρυψης από βαρύτατα άρρωστο, της πραγματικότητας.
Στο νομικό χώρο, εκτός από τις ανακριβείς δηλώσεις που οφείλονται στη διαταραχή της αντίληψης ή της μνήμης του μάρτυρα, υπάρχουν και τα ψέμα που αρκετές φορές ήταν αιτία δικαστικών πλανών. Για την εξασφάλιση αντικειμενικών στοιχείων κρίσης έγιναν τις τελευταίες δεκαετίες πειραματισμοί πάνω σε διάφορες τεχνικές:
- ναρκοανάλυση: ανάκριση ατόμου που βρίσκεται σε κατάσταση ημιαναισθησίας με τη χρησιμοποίηση βαρβιτουρικού («ορός της αλήθειας»).
- συνειρμικές αντιδράσεις: το άτομο που ανακρίνεται ακούει αδιάφορα «κρίσιμα» λόγια που έχουν σχέση με το υποθετικό αδίκημα και το υποχρεώνουν να πει, κάθε φορά, την πρώτη λέξη που του έρχεται στο νου μετρώντας το χρόνο που μεσολαβεί ως την απάντησή του· σε περίπτωση ενοχής υπάρχουν σημαντικές διαφορές ανάμεσα στους χρόνους των δύο σειρών λέξεων,
- παθολογικές αντιδράσεις: υποβάλλουν το άτομο που ανακρίνεται σε ερωτήσεις σχετικές με το αδίκημα, καταγράφοντας συγχρόνως: α’, τη μυϊκή ένταση, β’, πίεση, γ’, το ρυθμό του σφυγμού, δ’, το ψυχογαλβανικό ανακλαστικό, ε’, το ρυθμό και την μορφή της αναπνοής.
Οι ένοχοι έχουν συχνά χαρακτηριστικές αντιδράσεις.